دکتر وحید عوض زاده
متخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری
بیماری سرخک یک بیماری ویروسی حاد و به شدت واگیردار است که از دیرباز به عنوان بیماری دوران کودکی شناخته می شده است، این بیماری از افراد مبتلا، طی دوره سرایت منتقل می شود و انسان تنها مخزن این بیماری است.
قبل از برنامه ایمن سازی گسترده، مرگ و میر و عوارض قابل توجهی در سلامت جوامع به ویژه کودکان ایجاد می کرد. این بیماری در کودکان زیر پنج سال و افراد با ضعف سیستم ایمنی با شدت بیشتری همراه است. علاوه بر کودکان، افراد بالای ۲۰ سال نیز در معرض خطر ابتلا به فرم شدیدتر و یا کشنده بیماری هستند.
*راه انتقال*
انتقال بیماری سرخک به صورت اولیه از فرد به فرد و در اثر ذرات تنفسی آلوده معلق در هوا و یا به وسیله تماس مستقیم با ترشحات بینی و گلوی فرد بیمار صورت می پذیرد. افراد مبتلا به بیماری سرخک از چهار روز قبل از شروع بثورات ) راش جلدی ( تا چهار روز بعد از آن آلوده کننده هستند.
این بیماری به شدت آلوده کننده بوده و به راحتی در مکان هایی مانند مهد کودک ها و مدارس که نوزادن و کودکان به صورت گروهی حضور دارند، به صورت همه گیری انتشار پیدا می کند.
افراد بدون سابقه واکسیناسیون و یا نداشتن سابقه ابتلای قبلی به بیماری سرخک، نسبت به این بیماری حساس و غیر ایمن هستند و هنگامی که ویروس سرخک به جمعیت غیرایمن منتقل شود ۹۰ تا ۱۰۰ درصد افراد آلوده شده و علائم بالینی در آنها مشاهده می شود.
*مراحل ابتلا و پیشرفت بیماری سرخک:*
ورود ویروس سرخک به بدن فرد
طی کردن دوره نهفتگی ( از زمان ورود ویروس سرخک به بدن تا شروع علائم مقدماتی )
که اغلب بین ۱۲-۱۰ روز و گاهی ۱۸-۷ طول می کشد.
دوره مقدماتی بیماری: شامل تب، خستگی، سرفه، آب ریزش از بینی و التهاب ملتحمه در افراد بدون ایمنی به بیماری ( افرادی که سابقه قبلی ابتلا به بیماری سرخک و یا سابقه ایمن سازی ندارند ) ظاهر می شود.
راش جلدی ( نقاط قرمز رنگ هم سطح پوست و یا کمی برجسته تر ) در پشت گوش ها و صورت، همراه با تب بالا ظاهر می شود. راش جلدی به سمت بدن و اندام های انتهایی گسترش یافته و به طور معمول طی ۷-۳ روز از بین می رود و ممکن است تغییر رنگ خفیف در پوست باقی بماند.
*عوارض بیماری*
در بعضی موارد ابتلا به بیماری سرخک باعث عوارضی مانند: عفونت گوش میانی، ذات الریه، اسهال، تشنج ناشی از تب بالا، کوری و التهاب مغز می شود. همچنین عوارض کمتر شایع شامل سوءتغذیه، کاهش پروتئین، تشنج و صدمه مغزی است در صورتی که درمان بیماری به سرعت انجام نگیرد این عوارض می تواند منجر به مرگ در طی یک ماهه نخست بعد از شروع راش شود.
میزان کشندگی بیماری سرخک در کشورهای در حال توسعه در حدود ۳ تا ۵ درصد تخمین زده می شود و ممکن است در مناطق خاصی که بیماری در حالت همه گیری است بیش از ۱۰ درصد باشد. سوءتغذیه و بیماری های تضعیف کننده سیستم ایمنی عوامل خطری است که در عوارض و مرگ نقش دارد.
*پیشگیری*
موثرترین راه پیشگیری از بیماری سرخک و سرخجه واکسیناسیون است. مطالعات جدیدتر نشان می دهد در افرادی که ایمنی در اثر واکسن ایجاد شده، کاهش تدریجی تیتر آنتی بادی محافظت کننده علیه سرخک و سرخجه وجود دارد و در صورت مواجهه زیاد با بیماران سرخک و سرخجه، احتمال ابتلای افرادی که دو نوبت واکسن ردیافت کرده اند نیز وجود دارد؛ هر چند در این موارد اغلب بیماری به شکل خفیف تر بروز می کند.
مواجهه با سرخک منعی برای دریافت واکسن آن محسوب نمی شود. مطالعات نشان داده که اگر در ۷۲ ساعت نخست بعد از تماس واکسن تزریق شود، می تواند مانع ابتلا شده و یا شدت بیماری را کاهش دهد.
*پیشگیری بعد از تماس*
مواجهه با سرخک منعی برای دریافت واکسن آن محسوب نمی شود. مطالعات نشان داده که اگر در ۷۲ ساعت نخست بعداز تماس واکسن تزریق شود، می تواند مانع ابتلا شده و یا شدت بیماری را کاهش دهد. به دلیل اهمیت نقش واکسن در ایجاد ایمنی طولانی مدت علیه مواجهه احتمالی بعدی، اقدام پیشگیرانه انتخابی در افراد بالای ۶ ماه ) مگر در موارد منع تزریق واکسن ( محسوب می شود. در صورتی که واکسن سرخک در سن زیر ۱۲ ماهگی تزریق شود دوز صفر محسوب شده و تزریق نوبت اول و دوم در سن ۱۲ ماهگی و بالاتر طبق برنامه کشوری باید انجام شود. استفاده از واکسن در سن زیر ۶ ماه به هیچ وجه توصیه نمی شود.
همچنین به یاد داشته باشیم یک بار ابتلاء به سرخک، می تواند برای تمام عمر ایمنی ایجاد کند.
